Sơn mài, một trong những chất liệu hội họa tinh túy của nghệ thuật Việt Nam, đánh dấu sự tìm tòi và phát triển kỹ thuật từ nghề sơn truyền thống của đất nước, biến hóa thành một loại nghệ thuật sáng tạo và độc đáo.
Sơn Mài là Gì?
Từ “sơn mài” thường được hiểu sang tiếng Anh là “lacquer,” thường liên quan đến các sản phẩm sơn mỹ nghệ của Nhật, Trung Quốc. Tuy nhiên, sự khác biệt lớn nhất giữa sơn mài Việt Nam và các sản phẩm sơn mỹ nghệ khác là kỹ thuật mài, tạo nên những bức tranh sơn mài độc đáo.
Nguyên Liệu và Kỹ Thuật Sơn Mài
Tranh sơn mài sử dụng các vật liệu truyền thống như sơn then, sơn cánh gián kết dính, cùng với son, bạc thếp, vàng thếp, vỏ trai để vẽ trên nền vóc màu đen. Đầu thập niên 1930, những họa sĩ Việt Nam đầu tiên đã khám phá và sáng tạo kỹ thuật sơn mài bằng cách sử dụng các vật liệu mới như vỏ trứng, ốc, cật tre, kết hợp với kỹ thuật mài, tạo ra những bức tranh sơn mài độc đáo.
Các Nguyên Liệu và Công Đoạn Chính của Sơn Mài
Sơn mài sử dụng nhiều nguyên liệu như sơn, màu, bạc, vàng, vỏ trứng, vỏ trai, vỏ ốc. Công đoạn chính của quá trình sơn mài bao gồm bó hom vóc, trang trí, mài và đánh bóng.
- Bó Hom Vóc: Quá trình này bảo vệ tấm vóc khỏi ẩm mốc, mối mọt, và cung cấp bề mặt phù hợp cho việc trang trí.
- Trang Trí: Sử dụng các nguyên liệu để tạo màu sắc và hình ảnh trên tấm vóc.
- Mài và Đánh Bóng: Quá trình này tạo độ bóng và sâu cho tranh sơn mài.
Làng Nghề Sơn Mài
Làng nghề sơn mài ở Việt Nam thường có liên kết mật thiết với các làng nghề khác để cung cấp nguyên liệu và chuyên môn. Đình Bảng là một trong những làng nghề sơn mài nổi tiếng, kết hợp với các làng sản xuất bạc, vàng, vải màn, vỏ trứng để tạo ra những tác phẩm sơn mài đẳng cấp.
Sơn Mài Thời Hiện Đại
Ngày nay, sơn mài thường sử dụng sơn Nhật thay cho sơn ta truyền thống do độ bóng và khả năng khô nhanh. Tuy nhiên, sơn ta vẫn được ưa chuộng vì tạo độ sâu và sự độc đáo cho tranh.
Những Họa Sĩ Nổi Tiếng và Các Tác Phẩm Sơn Mài
Các họa sĩ nổi tiếng như Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Văn Tỵ đã để lại dấu ấn với các tác phẩm sơn mài độc đáo như “Dọc mùng” và “Nam Bắc một nhà.”
Kết Luận
Sơn mài không chỉ là một loại nghệ thuật, mà còn là biểu tượng của sự phát triển và tinh hoa của nghệ thuật Việt Nam. Với sự kỹ thuật và sáng tạo, tranh sơn mài đã và đang làm say đắm lòng người với vẻ đẹp độc đáo và sâu sắc của nó.